Аб аб'екце

Былое яўрэйскае мястэчка, а цяпер аграгарадок Расна (Расна) Дрыбінскага раёна Магілёўскай вобласці, размешчаны на былым паштовым тракце з Магілёва ў Мсціслаў каля ракі Вярбоўка. Першая згадка пра горад Расна адносіцца да 1335 года. У пачатку XVI стагоддзя Расна-павятовы горад Мсціслаўскага княства. Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 г.) Расна ўвайшло ў склад Расійскай імперыі, валоданне графа Патэя. Верагодна, у гэты час у Расна ўжо была і яўрэйская абшчына. Жыхары, акрамя земляробства, займаліся кавальскім, кравецкім, ганчарным, промысламі. З 1861 г.Расна – цэнтр воласці, 638 жыхароў, 93 драўляныя дамы, царква, касцёл, сінагога, дзве малітоўныя школы (хедары). Да канца XIX стагоддзя ў Расна дзейнічалі вадзяны млын, крупадзёрка, маслабойка, вінакурная вытворчасць, крама, піцейны дом і інш. У 1897 г. Расна зноў атрымлівае статус мястэчка і мае царкву, касцёл, сінагогу і яшчэ тры яўрэйскія малітоўныя дамы, паштова-тэлеграфнае аддзяленне, багадзельню, 39 крам і інш. да 1924 г. Расна-цэнтр павета, з 1924-31 гг. – цэнтр раёна. У гэты час большую частку насельніцтва Расна складалі яўрэі. Пасля рэвалюцыі ў 1920 г.была створана Сельскагаспадарчая камуна «Маяк», бальніца, Народны дом, хата-чытальня, у 1928 г. – швейная арцель «Серп і молат», арганізаваны арцелі рамізнікаў, будаўнікоў, краўцоў – «Чырвоная іголка», пабудаваны алей-спіртзаводы. У 1933 г.адкрыта кравецкая майстэрня арцелі «2-я пяцігодка». Амаль усе яўрэі Расна загінулі ў перыяд нацысцкай акупацыі ў 1941-1942 г. – каля 600 чалавек. Большая частка мясцовага габрэйскага насельніцтва была расстраляная 3 жніўня 1942 г.помнік на месцы пахавання рясненских габрэяў быў усталяваны ў жніўні 1962 года з надпісамі на іўрыце і рускай мове. Арганізатарам устаноўкі помніка быў Саламон (Залман) Шнейдэрман (па ўспамінах яго дачкі Ганны Саламонаўны Мілевіч, 1929 г.н.). Пасля вайны яўрэйская абшчына не аднавілася. На шчасце, менавіта гэты помнік з унікальнай эпітафіяй захаваўся да гэтага часу. Надмагілле  на гэтых могілках – прыродныя валуны няправільнай формы з выбітай на іх эпітафіяй на іўрыце. Цяжка паддаецца апрацоўцы матэрыял не дазваляў рабіць складаныя малюнкі і высякаць доўгія тэксты. Практычна няма малюнкаў. Толькі на двух камянях, устаноўленых у 1917 і 1937 гадах, выбітыя «шчыты Давіда». Дзякуючы зручнаму размяшчэнню ў лесе каля дарогі, маляўнічыя могілкі мясцовыя экскурсаводы ўжо ўключаюць у турыстычныя маршруты.