Беларускія нацыянальныя напоі

Традыцыйныя стравы і напоі – таксама важная частка культуры, сімвал беларускай гасціннасці і прыветнасці. Раскажам пра напоі, якія традыцыйна былі на святах і застоллях беларусаў.

Квас

Квас – адзін з найбольш папулярных традыцыйных напояў у нашай краіне. Ён гатуецца шляхам бражэння хлебнага сусла або крупаў – жыта, ячменю. Працэс ферментацыі надае напою асвяжальны лёгкі смак з кіслымі ноткамі. Квас пілі пераважна ў цёплы час года. Яго гатавалі дома, і ў кожнай сям'і быў свой адмысловы рэцэпт. У напой дадавалі цукар, ягады, разынкі. Квас і цяпер карыстаецца папулярнасцю сярод беларусаў. Яго прадаюць як у бутэльках, так і на разліў з бочак. У краіне вырабляюць розныя віды квасу, у тым ліку белы, жытні, з журавін, парэчак ды іншыя.

Збіцень

У адрозненне ад квасу, збіцень ужывалі ўзімку. Гэта духмяны адвар з зёлак і прыправаў з дадаткам мёду або цукру. Пры прыгатаванні збіценя ўсе інгрыдыенты кіпяціліся разам, каб прыправы паспелі аддаць напою свой водар і смак. Варылі збіцень на ліпавым цвеце, бярозавым лісці, лекавых зёлках. У якасці прыпраў ужывалі гваздзікі, перац, карыцу, лаўровы ліст. Для аматараў больш моцных напояў у збіцень дадавалі піва або спірт.

Піва

Гэты хмельны напой ужывалі на тэрыторыі Беларусі яшчэ ў XII стагоддзі, але асаблівую папулярнасць ён атрымаў у часы Вялікага Княства Літоўскага. Рэцэптура прыгатавання ўключала тры асноўныя інгрэдыенты: ваду, солад, хмель. Каб зрабіць смак больш разнастайным, у піва дадавалі мёд, разынкі, прыправы. Піва пілі ўсе жыхары княства – ад князёў і шляхты да салдат і сялян. У сучаснай Беларусі гэты хмельны напой не менш папулярны. Прадукты нацыянальных вытворцаў атрымліваюць прэміі на міжнародных конкурсах і высокія ацэнкі профільных спецыялістаў.

Узвар

Лекавы напой, які нагадвае кампот. Гатавалі з вялікай колькасці сухафруктаў: сушаных груш, сліў, яблыкаў, вішняў. Некаторыя гаспадыні дадавалі ў напой мёд і прыправы. Узвар абавязкова гатавалі на сямейныя і рэлігійныя святы.

Хрэнавуха

Асноўны інгрыдыент напою - гэта корань хрэну. Менавіта ён надае хрэнавусе вастрыню і характэрны водар. Нацёрты корань залівалі гарэлкай ці самагонам, потым настойвалі каля тыдня, каб гэты востры карняплод перадаў напою карысныя ўласцівасці і вастраваты смак. Каб смак хрэнавухі меў асаблівыя адценні, у яе дадавалі мёд і прыправы. Традыцыйна гэты сагравальны напой рабілі ў пачатку восені. Лічылася, што менавіта ў гэты час корань хрэну найбольш карысны.

Гарэлка і самагон

У Беларусі гэтыя моцныя напоі былі аб'яднаны пад назвай "гарэлка" ці "віно гарэлае". Іх выраблялі метадам перагонкі з жыта, ячменю, бульбы, буракоў. "Гарэлку" пілі малымі порцыямі і ў асаблівых выпадках. Часцей за ўсё яе выкарыстоўвалі для вырабу розных настояў: на ёй настойвалі ягады, зёлкі, карэнні. Самымі папулярнымі відамі напою былі "жытнёўка", вырабленая на аснове жыта, і "бульбянка" – на аснове бульбы. Крэпасць беларускай "гарэлкі" вагалася ад 15-20 % да 70 %. Сучасная беларуская гарэлка вырабляецца з выскаякаснага ачышчанага спірту і памякчанай вады, але на прылаўках крамаў можна знайсці і традыцыйныя жытнія дыстыляты. Выраб самагону ў Беларусі забаронены, за выключэннем некаторых музеяў і нацыянальных паркаў, дзе гэты напой вырабляюць у культурна-этнаграфічных мэтах.

Зуброўка

Лічыцца, што рэцэпт зуброўкі вынайшлі егеры Белавежскай пушчы ў XVI стагоддзі. Асноўны кампанент напою - трава зуброўка. Расліну настойвалі на спірце для атрымання ўнікальнага смаку і водару. Для ўзбагачэння смаку дадаткова выкарыстоўвалі розныя зёлкі і прыправы. Беларусы лічылі, што зуброўка мае лекавыя ўласцівасці. Смак напою крыху гаркаваты, з прыемным прысмакам зёлак.

Старка

Старку называюць "беларускім віскі", бо смак напою і працэс прыгатавання вельмі падобныя. Спіртавая аснова напою выраблялася метадам двайной дыстыляцыі жытняга сусла ў перагонным кубе. Атрыманую вадкасць клалі ў дубовыя бочкі з-пад віна або партвейну, дадавалі ліпавы цвет, лісце яблыні, грушы. Старка лічылася дарагім напоем, таму яе ўжывалі ў асноўным князі і шляхта.

Крупнік

Моцны лікёр на аснове мёду і прыпраў – мускату, гваздзікаў, ванілі, карыцы. Гэты напой атрымаў пашырэнне ў XVIII стагоддзі, а ў XIX ён стаў абавязковым атрыбутам шляхецкага стала. Пілі крупнік з невялікіх гліняных або парцэлянавых кубачкаў.

Традыцыі прыгатавання нацыянальных напояў перадаваліся з пакалення ў пакаленне і захаваліся да нашых дзён. Піва, квас, старку, зуброўку, сувенірныя бутэлькі з рознымі настойкамі можна ўбачыць на паліцах беларускіх крамаў. Крупнік, хрэнавуху, узвар, гарачы збіцень падаюць у рэстаранах нацыянальнай кухні. Беларускі самагон можна пакаштаваць у музейным комплексе "Дудуткі", нацыянальным парку "Белавежская пушча", парку інтэрактыўнай гісторыі "Сула", сядзібна-паркавым комплексе "Дукорскі маёнтак".