Беларускія абрадавыя святы. Частка 2

Традыцыі, святы

Многія беларускія традыцыйныя святы і абрады сыходзяць сваімі каранямі ў язычніцкае мінулае беларусаў. А потым яны цесна перапляліся з хрысціянствам, якое распаўсюдзілася на тэрыторыі Беларусі. Сёння беларускія звычаі — яркія і самабытныя рытуалы, якія складаюць аснову беларускай культуры з яе непаўторным каларытам. Яны шануюцца народам. Таму многія беларускія святы і абрады захаваліся да нашых дзён практычна ў нязменным выглядзе.

й

Адным з такіх старажытных святаў стаў Карачун. Гэта славянскае свята было названа ў гонар бога холаду і марозу — Карачуна — і прысвечана дню зімовага сонцастаяння. Традыцыйна Карачун адзначаўся 21-22 снежня ў залежнасці ад года. Продкі сучасных беларусаў верылі ў тое, што Карачун не толькі рэгулюе маразы, але і робіць светлавы дзень карацей. Нашы продкі прадстаўлялі яго як злодзея, якому дапамагалі мядзведзі-бадзягі і воўкі. Згодна з адным прыгожым паданнем, Карачун забіраў светлавы дзень і, адпаведна, сонечнае святло, таму што вельмі хацеў сагрэцца. У гэты дзень маладыя дзяўчаты варажылі, а гаспадыні пяклі хлеб у вывернутых кажухах і рукавіцах. Лічылася, што такі хлеб накліча ўдачу.

Вясну беларусы сустракаюць Саракамі. Прымеркавана гэта свята да дня веснавога раўнадзенства — 22 сакавіка. Назва свята — Саракі — пайшла ад старажытнай прыкметы: калі да гэтага дня змогуць вярнуцца з поўдня 40 чарод птушак, быць ранняй і цёплай вясне і багатаму ўраджаю летам. У гэты дзень дзяўчаты павінны былі пераламаць 40 дошчачак і разарваць 40 вяровак. Гэта сімвалізавала перамогу над 40-ка цёмнымі сіламі, якія скоўваюць зямлю халадамі. Таксама выпякаліся «жаўрукі» — булачкі альбо піражкі ў колькасці 40 штук. Дзеці ў гэты дзень маглі лізаць ледзяшы, дзяўчаты варажылі і каталіся на арэлях.

ф

Адным з вясновых святаў беларусаў з'яўляецца Юр'еў дзень, які адзначаецца 6 мая. Рытуалы, якія праводзяцца ў дзень святога Юрыя, апякуна свойскай жывёлы, былі накіраваны на земляробства і жывёлагадоўлю. Пастухі ў гэты дзень упершыню пасля зімы выганялі жывёл на пашу, атрымлівалі ад людзей пачастунак і хадзілі ў царкву. Сяляне варылі аўсяны кісель. Лічылася, што ў Юр'еў дзень раса на лугах будзе гаючай: ёй змазвалі балючыя месцы, у некаторых рэгіёнах расой абмывалі кароў.

Свята Тройцы беларусы называлі Сёмуха. Адзначалася яна на 50-ы дзень пасля Вялікадня і называлася яшчэ Зялёнымі Калядамі з-за таго, што ўсё навокал ужо было зялёным. На Сёмуху ўпрыгожвалі хаты бярозавымі галінкамі, іх таксама неслі ў царкву. Пасля зеляніну, якая ўпрыгожвала дом, трэба было спаліць, каб на ёй «не сядзелі русалкі». Па павер'і, менавіта на Сёмуху русалкі пачыналі свае ігрышчы.

о

Сярод летніх святаў вялікую ролю адыгрываюць Зажынкі. Гэты жніўны абрад, які праводзіўся на досвітку 21 ліпеня, аб'яўляе пачатак збору збожжа. Людзі верылі, што пасля правядзення гэтага абраду каласы будуць цяжэць, а зямля стане больш урадлівай. Да свята рыхтаваліся: прыбіралі ў хаце, гатавалі святочную вячэру. Абрад праводзіўся самымі паважанымі жанчынамі ў вёсцы: яны зразалі дзве капы, адну пакідалі ў полі, другую неслі ў хату, дзе ўпрыгожвалі і ставілі ў кут.

2 жніўня беларусамі адзначаецца Ілля — дзень памяці старазапаветнага прарока. Па павер'ях старажытных беларусаў, Ілля распараджаецца навальніцамі і дажджамі, абараняе ад нячыстай сілы. Гэты дзень лічыўся завяршэннем сезону пчалярства. У гэты дзень пачыналі жаць жыта, у цэрквах служылі малебны. Таксама надыходзілі пахаладанні і дажджы.