Велічныя храмы, якія дзівяць архітэктурай і багатай гісторыяй, нікога не пакінуць абыякавым. Многія з іх з'яўляюцца гісторыка-культурнай каштоўнасцю Рэспублікі Беларусь.

Брэсцкая вобласць

Аляксандра-Неўскі сабор

г. Кобрын

Сабор пабудаваны ў сярэдзіне XIX стагоддзя на месцы брацкай магілы рускіх салдат, якія загінулі ў вайне з Напалеонам. Купалы сабора ўпрыгожваюць пазалочаныя крыжы, вырабленыя ў Санкт-Пецярбургу.

Мікалаеўскі храм

г. Брэст

Царква ўзведзена сіламі маракоў, якія змагаліся ў руска-японскай вайне, іх блізкімі, а таксама пры ўдзеле Мікалая II і рэфарматара Сталыпіна ў пачатку мінулага стагоддзя. Святыня пабудавана на месцы згарэўшага драўлянага храма.

Крыжаўзвіжанскі храм

г. Лунінец

Будаўніцтва царквы доўжылася амаль 10 гадоў і завяршылася ў 1921 годзе. Яна дзівіць вялікай колькасцю абразоў – ад неацэнных шматвяковых да сучасных.

Петрапаўлаўская царква

г. п. Ружаны, Пружанскі раён

У царкве знаходзіцца абраз сярэдзіны XIX стагоддзя, які абараніў храм падчас пажару ў 1895 годзе ад поўнага знішчэння. Гісторыя царквы бярэ пачатак яшчэ ў XVI стагоддзі, але афіцыйна згадваецца двума стагоддзямі пазней.

Царква Святога Сімяона

г. Камянец

Храм узведзены ў канцы XVI стагоддзя сіламі вяскоўцаў пры велізарнай дапамозе імператара Мікалая II. Белакаменная царква з залатымі купаламі мае багатае ўнутранае ўбранне і ўнікальныя абразы.

Храм Уваскрэсення Славушчага Варварынскага манастыра

г. Пінск

Адзін з самых старажытных храмаў Пінскага раёна з'явіўся ў XVI стагоддзі. Спачатку гэта быў касцёл, які пазней асвяцілі ў праваслаўную царкву. Вернікі называюць святыню Варварынскай царквой. У савецкі час храм выкарыстоўваўся як шпіталь і толькі ў канцы мінулага стагоддзя зноў адкрыў свае дзверы для вернікаў.

Царква Святога Антонія

г. Косава

Царква пабудавана па загадзе генерал-губернатара Мураўёва ў 60-х гадах XIX стагоддзя. У гэты перыяд узвялі вялікую колькасць цэркваў, якiя называюцца «мураўёўкамі». 

Віцебская вобласць

Царква Успення Прасвятой Багародзіцы

в. Сар'я, Верхнядзвінскі раён

Першапачаткова храм з чырвонай цэглы пабудаваны як касцёл у стылі неаготыкі, а ў 1865 годзе яго пераасвяцілі ў праваслаўную царкву. У савецкі час царкву выкарыстоўвалі як склад і нават як начны клуб.

Свята-Мікалаеўскі сабор

г. Паставы

Архітэктура сабора нагадвае старажытнарускія храмы. Беласнежныя сцены з пяццю купаламі ўзвялі ў 1884 годзе. Храм з'яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю Беларусі.

Узнясенская царква

г. п. Расоны

Цагляна-бутавая царква пабудавана на месцы драўлянай у 1879 годзе. Падчас Другой сусветнай вайны будынак быў разрабаваны і практычна разбураны. Больш за трыццаць гадоў таму царкву адрэстаўрыравалі і аднавілі набажэнствы.

Спаса-Праабражэнская царква

аг. Порплішча, Докшыцкі раён

Паводле легенды, царква з'явілася ў канцы XVIII стагоддзя, дзякуючы купцу, які цудам выжыў. А праз сто гадоў да храма дабудавалі званіцу.

Богаяўленскі сабор

г. Полацк

Манахі пачалі ўзвядзенне сабора, які ўваходзіць у комплекс Свята-Богаяўленскага манастыра, у 1761 годзе. Унікальны фрэскавы жывапіс XVIII стагоддзя часткова захаваўся да нашых дзён. У саборы знаходзяцца мошчы айца Канстанціна Жданава.

Сабор Нараджэння Прасвятой Багародзіцы

г. Глыбокае

Архітэктурны помнік XVII стагоддзя. З кармеліцкага касцёла ў 1875 годзе храм перайшоў ва ўладанні праваслаўнай царквы. У гады Вялікай Айчыннай вайны сабор быў пашкоджаны, і толькі ў 1970 годзе ў храме прайшло першае набажэнства.

Свята-Пакроўскі сабор

г. Віцебск

Храм узвялі ў пачатку XIX стагоддзя. Праз 9 гадоў зачынілі, выслаўшы з яго манахаў. Яшчэ праз дзевяць гадоў тут размясцiўся дзіцячы прытулак, а затым і жаночая турма, якая праіснавала ў сценах храма каля стагоддзя. У 1941 годзе ў сабор перанеслі мошчы святой Еўфрасінні. Праз 50 гадоў святыню адрэстаўрыравалі.

Гомельская вобласць

Кафедральны сабор Святога Архангела Міхаіла

г. Мазыр

Сабор з'яўляецца галоўным праваслаўным храмам Тураўскай епархіі. Спачатку гэта быў касцёл, які пабудавалі ў сярэдзіне XVIII стагоддзя. Амаль праз сто гадоў яго перадалі праваслаўнай царкве і асвяцілі ў гонар Святога Архістратыга Міхаіла. Яшчэ праз стагоддзе – стаў турмой НКУС. У цяперашні час у саборы знаходзіцца адзіны ў рэспубліцы храм-музей палітычных рэпрэсій.

Храм Святой Жываначальнай Тройцы

г. Жлобін

Храм пабудаваны ў канцы XIX стагоддзя і быў цалкам знішчаны падчас Вялікай Айчыннай вайны. Зноўку адбудаваны ў канцы мінулага стагоддзя. Пры царкве дзейнічае іканапісная школа.

Кафедральны сабор свяціцеляў Кірыла і Лаўрэнція Тураўскіх

г. Тураў

Будаўніцтва комплекса завяршылася крыху больш за 10 гадоў таму. У XII стагоддзі на гэтым месцы знаходзіўся каменны сабор, які быў разбураны да падмурка. Сабор дапаўняюць капліца і званіца ў два ярусы.

Храм Праабражэння Гасподняга

г. Светлагорск

Малады храм з залатымі купаламі, трыма тронамі і багатым унутраным убраннем пабудаваны ў форме крыжа. У храме знаходзяцца ўнікальныя іконы і святыя мошчы Опцінскіх старцаў.

Храм в Светлогорске

Свята-Успенскі сабор

г. Рэчыца

Сабор быў пабудаваны прыкладна ў сярэдзіне XIX стагоддзя. Але па завяршэнні будаўніцтва абрынулася званіца, якую аднавілі толькі праз 30 гадоў. У савецкі час у саборы размяшчаўся дом культуры, і толькі ў 2000-х храм вярнуўся ва ўлонне праваслаўя.

Храм прападобнага Мікіты Спавядальніка

аг. Пакалюбічы, Гомельскі раён

Служэнні ў царкве пачаліся ў 1811 годзе. У будаўніцтве храма ўдзельнічаў святы Іаан Кранштацкі. У царкве знаходзяцца ўнікальныя іконы.

Сабор Святых Пятра і Паўла

г. Гомель

Сабор пабудаваны ў пачатку XIX стагоддзя англійскім архітэктарам па заказе графа Румянцава. У савецкі час храм служыў планетарыем. Сабор зноў стаў дзеючым у 1989 годзе. У ім захоўваюцца часціцы мошчаў святых.

Гродзенская вобласць

Царква Святога Мікалая

г. Навагрудак

Касцёл узвялі францысканцы ў 1780 годзе, але праз паўстагоддзя яго зрабілі праваслаўным. У сярэдзіне XIX стагоддзя, пасля наймацнейшага пажару, стыль царквы змянілі на псеўдавізантыйскі.

Свята-Пакроўскі кафедральны сабор

г. Гродна

Храм узвялі ў пачатку мінулага стагоддзя ў памяць пра салдат, якія загінулі падчас руска-японскай вайны. А ў 1921 годзе царква атрымала статус кафедральнага сабора. У храме знаходзіцца абраз Казанскай Божай Маці і копія Еўфрасіннеўскага крыжа з часціцамі святых мошчаў.

Пакроўская царква

аг. Турэц, Карэліцкі раён

Храм, пабудаваны ў 80-х гадах XIX стагоддзя, з'яўляецца адным з тых самых «мураўёвак», што ўзводзіліся па загадзе генерал-губернатара Мураўёва, але адрозніваецца больш складанай архітэктонікай. У савецкія часы Пакроўская царква заставалася дзеючай.

Царква Раства Багародзіцы

аг. Ракавічы, Шчучынскі раён

Царква пабудавана ў пачатку XX стагоддзя. Тут захоўваецца незвычайная ікона. Штогод у жніўні сотні паломнікаў здзяйсняюць хрэсны ход да цудатворнага абраза сярэдзіны XVIII стагоддзя – Божай Маці «Ракавіцкай».

Царква Панцеляймона Лекара

г. Ліда

Гэтаму храму ў неавізантыйскiм стылі крыху менш за 20 гадоў. Будынак здзiўляе сваімі маштабамі і ўнутраным убраннем з драўляным разным алтаром.

Храм в Лиде

Кафедральны сабор Пятра і Паўла

г. Ваўкавыск

Будаўніцтва храма завяршылася два дзясяткі гадоў таму. Ён уяўляе сабой велічнае архітэктурнае збудаванне з цыбульным купалам. Побач з храмам размясціліся дзеючая нядзельная школа і бібліятэка.

Спаса-Праабражэнскі сабор

г. Слонім

На месцы згарэўшай царквы XVI стагоддзя ўзвялі каталіцкі храм, які ў сярэдзіне XVIII стагоддзя асвяцілі ў праваслаўную царкву. Храм быў разбураны падчас Вялікай Айчыннай вайны, а крыху пазней – узарваны. І толькі ў канцы мінулага стагоддзя пачалося будаўніцтва новага храма. Побач з белакаменным саборам пабудавалі трох'ярусную званіцу.

Мінская вобласць

Царква Святога Аляксандра Неўскага

г. Мар'іна Горка

Храм Аляксандра Неўскага ўзвялі ў 2008 годзе, дзякуючы набытай цудатворнай іконе Прасвятой Багародзіцы «Мар'інагорскай». Раней яна знаходзілася ў храме Жываначальнай Тройцы – з часоў знішчэння царквы Успення Прасвятой Багародзіцы ў Мар'інай Горцы.

Васкрасенскі сабор

г. Барысаў

Будаўніцтва пачалося ў 1871 годзе. Цудоўны храм з вялікай колькасцю дэкаратыўных элементаў дапоўнены звонавай брамай. У мінулым стагоддзі на доўгія 60 гадоў храм стаў збожжасховішчам. Сабор зведаў некалькі рэстаўрацый і з'яўляецца гістарычнай каштоўнасцю.

Свята-Успенскі сабор

г. Маладзечна

Будаўніцтва белакаменнага сабора з сіне-залатымі купаламі пачалося ў 2004 годзе і доўжылася 18 гадоў. Усе работы выконваліся ўручную, нават без вежавага крана.

Спаса-Праабражэнская царква

аг. Ракаў, Валожынскі раён

Пачатак будаўніцтва каталіцкага храма быў пакладзены ў 1735 годзе. Але ўзвядзенне святыні зацягнулася на 60 гадоў. У выніку падзелу Рэчы Паспалітай і пераходу зямель у валоданне Расійскай імперыі яшчэ недабудаваны храм асвяцілі як праваслаўную царкву. Ракаўская царква лічыцца адной з лепшых у Мінскай епархіі.

Спаса-Праабражэнская царква

г. Заслаўе

Архітэктурны помнік 1577 года пераадолеў доўгі шлях, перш чым стаў праваслаўнай царквой – ад кальвінісцкага і ўніяцкага храма. У савецкія часы святыню пераабсталявалі пад склад, а пазней тут размясціўся Музей рамёстваў і народных промыслаў. Толькі ў канцы мінулага стагоддзя ў храме аднавіліся малебны.

Храм в Заславле

Сабор Святога Міхаіла Архангела

г. Слуцк

З усіх праваслаўных помнікаў, якія размяшчаліся на Слуцкай зямлі ў розныя эпохі, захаваўся толькі адзін – драўляная царква Святога Міхаіла Архангела, унікальны храм у Рэспубліцы Беларусь.

Кафедральны сабор Раства Хрыстова

г. Салігорск

Велічны храм размясціўся на цэнтральнай вуліцы горада. Па праекце задумвалася падабенства царквы з анёлам, але для гэтага неабходна дабудаваць яшчэ адно крыло. Храм малады, але ўражвае сваімі маштабамі і стылістыкай.

Магілёўская вобласць

Кафедральны сабор Трох Свяціцеляў

г. Магілёў

11-гадовае будаўніцтва храма завяршылася ў 1914 годзе. Трое святых – Васіль Вялікі, Рыгор Багаслоў і Іаан Залатавуст – з'яўляюцца заступнікамі сабора. Храм, неаднаразова наведваемы імператарам Мікалаем II, у савецкі час быў завадскім клубам і нават месцам правядзення дыскатэк. У 1989 годзе сабор асвяцілі яшчэ раз і расчынілі дзверы храма для ўсіх праваслаўных вернікаў.

Праваслаўны Свята-Аляксандра-Неўскі кафедральны сабор

г. Мсціслаў

Храм узвялі ў другой палове XIX стагоддзя на месцы самай старажытнай царквы – Афанасьеўскай. Адметнай асаблівасцю сабора з'яўляецца размяшчэнне алтара – не ўсходняе, а паўднёва-заходняе, што не ўласціва праваслаўным храмам.

Свята-Мікольскі кафедральны сабор

г. Бабруйск

Сабор пабудавалі ў канцы XIX стагоддзя. Але ў 1930 годзе крыжы і гіганцкі медны звон былі пераплаўлены, а храм ператварылі ў басейн, дзе пад пліткай і тынкоўкай захаваліся фрэскі XIX стагоддзя. Пасля рэканструкцыі, якая завяршылася ў 2007 годзе, кафедральны сабор з'яўляецца найбуйнейшым у вобласці цэнтрам Бабруйска-Быхаўскай праваслаўнай епархіі.

Царква ў гонар абраза Маці Божай Бялыніцкай

г. Бялынічы

У сценах царквы захоўваецца цудатворны абраз Божай Маці, ахутаны легендамі і таямніцамі. Пагаворваюць, што ў канцы XIX стагоддзя да яго сцякаліся тысячы паломнікаў. Падчас Вялікай Айчыннай вайны ікона бясследна знікла. А ў царкве знаходзіцца спіс з абраза Божай Маці з немаўлём.

Храм в Белыничах

Царква Нараджэння Прасвятой Багародзіцы

г. Слаўгарад

Храм быў пабудаваны ў канцы XVIII стагоддзя пад кіраўніцтвам князя Галіцына. У роспісе царквы ўдзельнічалі маскоўскія мастакі. А фрэскі адлюстравалі 57 сюжэтаў са Старога і Новага Запаветаў. У савецкі час храм служыў падсобным памяшканнем і назіральнай вышкай. Пасля рэстаўрацыі гэта дзеючы Праваслаўны Прыход Нараджэння Прасвятой Багародзіцы.

Свята-Троіцкая царква

г. п. Хоцімск, Магілёўская вобласць

У сярэдзіне XVIII стагоддзя ў пасёлку ўжо існавала царква. А крыху пазней вырашылі пабудаваць яшчэ адзін храм, галоўным абаронцам якога стаў спіс з іконы Казанскай Прасвятой Багародзіцы. Паводле легенды святыня зберагла жыхароў Хоцімска ад эпідэміі.

Свята-Троіцкая царква

аг. Палыкавічы, Магілёўскі раён

У 1992 годзе пабудавалі велічны храм з чырвонай цэглы, асвечаны ў гонар Святой Тройцы. Будаўніцтва праводзілася па чарцяжах згарэўшай Свята-Параскевінскай царквы і суправаджалася святым знакам.

Мінск

Кафедральны сабор Святога Духа

вул. Кірыла і Мяфодзія, 3

Храм у стылі барока ўзвялі ў другой палове XVII стагоддзя. Праз два стагоддзі з жаночага каталіцкага манастыра ён стаў мужчынскім праваслаўным. Пасля перапынку ў службах храма, у сярэдзіне XX стагоддзя сабор зноў стаў дзеючым праваслаўным свяцілішчам. Тут захоўваецца цудатворны абраз, напісаны апосталам Лукой.

Царква Святога Аляксандра Неўскага

вул. Казлова, 11

Царква канца XIX стагоддзя была пабудавана ў гонар перамогі ў руска-турэцкай вайне. Падчас Вялікай Айчыннай вайны бомба, якая ўпала ў храм перад абразом святога Мікалая, проста не выбухнула. Пасля рэстаўрацыі ў храме з'явіліся новыя святыні.

Усіхсвяцкая царква

вул. Усіхсвяцкая, 2

Царква, будаўніцтва якой пачалося ў 2006 годзе, – адзіны храм-мемарыял у сталіцы. Архітэктурнае збудаванне ўяўляе сабой шацёр з крыжам на верхнім купале. Часткай храмавага комплексу з'яўляюцца Дом міласэрнасці і Траецкая драўляная царква.

Храм Уваскрэсення Хрыстова

вул. Гамарніка, 29

Храм пачалі будаваць у канцы мінулага стагоддзя і асвяцілі ў 2008 годзе. Комплекс складаецца з двух цэркваў – крыптавай і верхняй. У цяперашні час у храме дзейнічае нядзельна-прыходская школа.

Царква Марыі Магдаліны

вул. Кісялёва, 42

Царкву ўзвялі ў сярэдзіне XIX стагоддзя на месцы згарэўшай драўлянай. Цяпер гэта храмавы ансамбль, які ўключае ў сябе галоўную і хрысцільную цэрквы, а таксама капліцу. У савецкі час царкву некалькі разоў зачынялі, выкарыстоўвалі як агароднінны склад, кіна- і фотаархіў.

Храм Пакрова Прасвятой Багародзіцы

пр-т Пераможцаў, 82

У пачатку XVII стагоддзя на землях, аддадзеных ва ўладанні манахаў, біла гаючая крыніца, каля якой з'явіўся вобраз Божай Маці на свята Пакрова. На тым месцы ўзвялі капліцу і напісалі абраз, які пазней быў упрыгожаны і апраўлены срэбнай рызай. У пачатку XIX стагоддзя капліца прыйшла ў заняпад. На яе месцы ў 1856-1857 гадах пабудаваны храм у гонар Пакрова Прасвятой Багародзіцы. У 1936 г. храм быў разбураны. На свята Пакрова Багародзіцы ў 1997 г.закладзены новы Пакроўскі храм на месцы разбуранага. У 2007 г. здзейснены чын асвячэння Пакроўскай царквы.

Храм Святой Жываначальнай Тройцы

вул. Севастопальская, 100

Будаўніцтва храма скончылася амаль 20 гадоў таму. Нягледзячы на малады ўзрост, храм мае шмат неацэнных абразоў, таксама тут захоўваецца каўчэг з мошчамі святых.