Сапоцкінская пісанка

Традыцыя з глыбокім каранямі

Цяжка дакладна сказаць, калі менавіта ўзнікла традыцыя сапоцкінскай пісанкі. Вядома толькі, што мастацтва роспісу яек васковым спосабам у гэтых мясцінах існуе ўжо не адну сотню гадоў. Яно перадавалася ў сем’ях – пераважна па жаночай лініі – і было неад’емнай часткай падрыхтоўкі да Вялікадня.

У 2013 годзе тэхніка афіцыйна ўключана ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, а пазней стала часткай рэгіянальнага турыстычнага брэнда. Сёння яе актыўна папулярызуюць: праводзяць майстар-класы, фестывалі, экскурсіі, а ў самім Сапоцкіне адкрыты ўнікальны Музей пісанкі, аналагаў якому няма ў краіне.

Як ствараецца сапоцкінская пісанка?

Складанасць тэхнікі і ёсць яе каштоўнасць. Каб распісаць адно яйка, майстру трэба запасціся цярпеннем, ведамі і прыроднымі матэрыяламі:

• Воск. Выкарыстоўваецца выключна натуральны пчаліны – парафін не падыходзіць, ён не трымаецца на шкарлупіне. Воск награваюць і наносяць тонкім пісаком (палачкай з умантаваным цвіком), фарміруючы ўзоры – кропкі, лініі, кветкі, птушкі, сімвалы ўрадлівасці.
   
• Фарба. Традыцыйны склад рыхтуюць з іржавых цвікоў, кары дуба і алешыны. Іх заліваюць кіпенем і настойваюць каля двух месяцаў. Такая сумесь надае яйку насычаны цёмны колер – ад карычневага да амаль чорнага.
   
• Пасля нанясення ўзору і пагружэння яйка ў фарбу воск здымаюць, і на шкарлупіне застаецца светлы малюнак на цёмным фоне – белы або залаты, у залежнасці ад колеру яйка.

Сучасныя майстры могуць выкарыстоўваць і крамныя фарбавальнікі, каб пашырыць палітру. Але сапраўдная сапоцкінская пісанка – гэта, перш за ўсё, кантраст чорнага і белага, мінімалізм і сімвалічнасць.

Музей пісанкі: ад рамяства да культурнага цэнтра

Каб захаваць і развіваць традыцыю, у Сапоцкінскім культурна-турысцкім цэнтры адкрыты Музей пісанкі. У калекцыі – больш за 1500 экспанатаў, у тым ліку працы з керамікі, дрэва, шкла, страусіных яек і нават з бісеру. Гонар калекцыі – класічныя сапоцкінскія пісанкі, выкананыя ўручную мясцовымі майстрыхамі.

Адзін з самых каштоўных экспанатаў – распісное яйка, якое захоўваецца без выдалення змесціва ўжо шмат гадоў. З ім звязана легенда: калі зрушыць яйка да часу, яно можа «ўзарвацца» – не ад магіі, а праз натуральны працэс гніення. Турысты, ведаючы гэта, глядзяць на яго з асцярожнасцю і цікавасцю.

Людзі, што захоўваюць традыцыю

Сёння галоўным носьбітам традыцыі называюць Антоніну Юрченю, жыхарку Сапоцкіна. Яе маці была майстрыхай роспісу, і менавіта ад яе Антоніна пераняла сакрэты тэхнікі. Зараз яна дзеліцца сваімі ведамі з унукамі, школьнікамі і турыстамі, праводзячы майстар-класы і тэматычныя заняткі. Яе аповеды – не толькі пра воск і цвікі, але і пра жыццё, духоўны сэнс свята і сувязь пакаленняў.

Шматлікія дзеці, паспрабаваўшы распісаць яйка ўпершыню, настолькі захапляюцца працэсам, што прыдумваюць уласныя матывы. Так, адзін з мясцовых школьнікаў стварыў пісанку ў стылі Чалавека-павука, якая ў выніку трапіла ў сувенірную калекцыю музея.

Сувенір з характарам

Традыцыйна сапоцкінскую пісанку дарылі на Вялікдзень хроснікам і блізкім. Яна лічылася абярэгам, сімвалам урадлівасці і абароны ад зла. Ёю абносілі жывёлу перад першым выгнам у поле, бралі ў дарогу, клалі ў калыску немаўляці.

Сёння пісанкі прадаюцца ў сувенірнай краме музея, дзе можна набыць распісанае ўручную яйка ў прыгожай упакоўцы. Гэта не проста ўпрыгожванне, а частка беларускай духоўнай культуры. А для тых, хто хоча – магчымасць стварыць сваё яйка прама ў музеі на майстар-класе.

Чаму варта паехаць у Сапоцкін?

Сапоцкін – не толькі радзіма ўнікальнай пісанкі, але і цікавы турыстычны цэнтр з 40 маршрутамі, блізкасцю да Літвы і Польшчы, Аўгустоўскім каналам, аб’ектамі рэлігійнага турызму і прыроднымі помнікамі. Тут можна:

• Прагуляцца ўздоўж шлюзаў Домброўкі і Немнава.
   
• Наведаць Успенскі касцёл – архітэктурны помнік з элементамі барока, готыкі і класіцызму.
   
• Зайсці ў музей, акунуцца ў рамяство і забраць з сабой частачку Вялікадня ў выглядзе распіснога яйка.

Сапоцкінская пісанка – гэта не проста свята або дэкор. Гэта памяць. Гэта традыцыя, якой ужо сотні гадоў. Гэта сімвал вясны, жыцця і беражлівага стаўлення да сваіх каранёў. Прыязджайце ў Сапоцкін – і пабачыце самі, як адно простае яйка можа распавесці цэлую гісторыю.