У Беларусi ёсць шмат гiсторыка-культурных аб'ектаў, якiя пацярпелі ад вайсковых дзеянняў i iншых падзей, што адбывалiся на тэрыторыi краiны. Сярод iх – сядзіба Ястржэмбскiх, размешчаная ў вёсцы Барысаўшчына Гомельскай вобласцi, пабудаваная ў канцы XIX стагоддзя. Яе ўласнiкам на той час быў прадстаўнiк знанай польскай дынастыi Фелiкс Ястржэмбскi, сям'я якога валодала Барысаўшчынай з 1804 года. Пазней маёнтак перайшоў па спадчыне да яго сына Мiкалая – вядомага вучонага-механiка.
Тады багаты маёнтак быў у самым росквіце – цяпер ад яго засталося некалькi будынкаў, большая частка якiх разбурана. Сядзібны комплекс унесены ў спiс гiсторыка-культурных каштоўнасцей Беларусi, але гэта не ратуе помнік ад старасці. У сучасных турыстаў ёсць унiкальная магчымасць пабачыць стары маёнтак, пакуль ён канчаткова не ператварыўся ў руiны.
Што цікавага ў маёнтку Ястржэмбскiх?
Архiтэктурна-гiстарычны комплекс, пабудаваны ў стылi неаготыкi, знаходзіцца на беразе рэчкi Вiць i займае 40 гектараў. У аснове архiтэктурнага ансамбля – рэгулярная планiроўка, згодна з якой размешчаны жылыя i гаспадарчыя будынкі. У XIX стагоддзi ў склад маёнтка ўваходзіў гаспадарчы дом, да якога вяла маляўнiчая лiпавая алея, жыллё для прыслугі, гаспадарчыя пабудовы – бровар, стайня, алейня, млын, флігель.
Цяпер на ўездзе ў маёнтак Ястржэмбскiх наведнiкаў сустракае цагляная агароджа. За ёй знаходзяцца пабудовы, якія часткова захаваліся:
- тры жылыя дамы – пра тое, што гэта менавіта жылыя будынкі, сведчаць коміны, якія пакуль захаваліся;
- гаспадарчыя i службовыя будынкi;
- воданапорная вежа – самы высокi аб'ект сядзібнага комплексу, які найлепей захаваўся. Чатыры круглыя вежы, размешчаныя па вуглах цаглянага будынка, надаюць яму выгляд сярэднявечнага замка. У сярэдзіне ХХ стагоддзя ў вежы знаходзіліся пякарня, сыраварня, кіназала i нават жылыя кватэры. Узысцi на вежу не атрымаецца, бо лесвiчныя пралёты былi разбураныя i разабраныя.
Мясцовыя жыхары актыўна эксплуатавалi некаторыя збудаванні ў савецкi час. Воданапорная вежа выкарыстоўвалася для падачы вады ў жылыя будынкi, стайню і хлеў. У колішнім доме эканома знаходзіўся дзiцячы садок. Пасля закрыцця ўстановы будынак пацярпеў ад пажару. Некаторыя будынкi адышлi пад склады i саўгасныя памяшканнi. У адным з сядзібных дамоў, якi раней прызначаўся для прыслугі, дагэтуль жывуць людзi.
Напрыканцы стагоддзя побач з сядзібай Ястржэмбскiх быў створаны шыкоўны парк, у які было прывезена больш за трыста відаў раслiн, сярод якіх рэдкiя віды дрэў i кустоўя. Значная частка экзатычных раслiн загiнула ў час Вялiкай Айчыннай вайны або з цягам часу вымерзла. Сёння ў парку налiчваецца каля пяцідзесяцi відaў дрэў. Упрыгажэннем паркавага комплексу былi дэкаратыўныя стаўкi i каналы, якiя цяпер зараслi i забалоцiлiся.
Месца прыйшло ў запусценне, але не стала праз гэта менш цiкавым. Атмасферныя паўразбураныя збудаванні, якія патанаюць у зеляніне, цёплая гасцiннасць мясцовых жыхароў маюць сваю прывабнасць нават без натоўпу турыстаў.
На ўваходзе ў архiтэктурна-гiстарычны комплекс гасцей сустракае iнфармацыйны стэнд, якi расказвае пра маёнтак i заклiкае наведнiкаў трымацца тэхнiкi бяспекi. Пры прагулцы падарожнiкам трэба быць асцярожнымi, каб не набрысці на старыя цвікi або правалы, якія могуць хавацца пад галлём i раслiннасцю.
Сядзіба Ястржэмбскiх знаходзіцца памiж Хойнiкамi i Мазыром. Каб пабачыць яе, трэба з’ехаць з трасы Р35 i рухацца да павароту перад рэчкай Вiць. Спяшайцеся зазірнуць у куток Гомельскай вобласцi, якi захоўвае часціну беларускай гiсторыi, пакуль прырода i час зрэшты не возьмуць над iм уладу.