Беларускія каньёны: ландшафтны заказнік «Мазырскія яры»

Дзе знаходзіцца і як склаўся рэльеф

Заказнік размешчаны ў Мазырскім раёне Гомельскай вобласці, займае частку горада Мазыр і яго прыгарадаў, лясны фонд. Заснаваны ён у 1986 годзе, статус рэспубліканскага заказніка атрымаў пазней.

Плошча – каля 1019,7 гектара. Да 2007 года ў склад заказніка ўваходзілі некаторыя яры, што знаходзіліся на тэрыторыі горада, але тады яго межы крыху скарэктавалі і выключылі абсяг, які ўвайшоў у заходнюю і цэнтральную частку Мазыра.

Рэльеф тут – галоўнае багацце. Яры, балки і тальвегі праразаюць Мазырскую граду, якая ўтварылася ў час Дняпроўскага зледзянення – прыблізна 250–300 тысяч гадоў таму.

Максімальныя вышыні на тэрыторыі дасягаюць 200–220 метраў над узроўнем мора, што для Палесся – значны перапад. Глыбіня яроў месцамі даходзіць да 40–60 метраў; крутагор’е схілаў – да 30° на асобных участках.

Часта схілы яроў адкрываюць валуны ледавіковай марэны – велізарныя камяні, якія засталіся пасля адыходу ледавіка. Гэтыя геалагічныя асаблівасці робяць рэльеф не толькі маляўнічым, але і цікавым для навукоўцаў.

Флора: лясы, рэдкія віды, раслінныя супольнасці

Раслінны покрыў заказніка разнастайны і багаты. Тут растуць высокаўзроставыя лясы: сасновыя да 120 гадоў, грабавыя – да 80 гадоў, бярозавыя, дубовыя, а таксама змешаныя з удзелам клёну, ясеня, ліпы, алешыны, ільмы.

Паводле колькасці відаў сасудзістых раслін «Мазырскія яры» маюць каля 496 відаў, з іх 14 занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Сярод асабліва каштоўных раслін – клапагон еўрапейскі, рэдкі рэлікт, які ў Беларусі сустракаецца толькі тут і ў Белавежскай пушчы. Таксама сярод рэдкіх відаў: сон лугавы , дуброўка белая, заячы мак белы , святаяннік горны , гайнік іржавы , чараўнік зеленакветкавы  і іншыя.

Расліннасць размеркавана па схілах, равах і дне яроў: схілы часта пакрыты лясамі, менш крутыя – змешанымі насаджэннямі, у ярах і каля вадаёмаў – віды, якія аддаюць перавагу вільготным умовам.

Фаўна: хто жыве ў ярах

Жывёльны свет заказніка таксама разнастайны. Тут сустракаюцца млекакормячыя: лісы, куніцы, гарнастаі, казулі, дзікі, ласі. Арнітафаўна ўключае мноства відаў птушак: пераважна драздовых, валасянкавых  і іншых, што характэрна для лясных і леса-яравых  комплексаў.

Сярод земнаводных і паўзуноў – трытон грабеньчаты  (від з Чырвонай кнігі), уж звычайны, яшчаркі – порсткая  і жывародная , балотная чарапаха. Таксама адзначаны рэдкія насякомыя: бронзаўка  мармуровая, жаўтушка зяноўцавая , пчала-цясляр  і іншыя.

Унікальныя асаблівасці і гісторыя

• Геалагічная спадчына: яры, марэны, валуны – усё гэта з’явы, што засталіся ад ледавіковага перыяду.
   
• Узаемадзеянне чалавека з ландшафтам: на крутых схілах ужываліся метады тэрасавання – насаджэнні дрэў, якія дапамагаюць прадухіліць эрозію.
   
• Культурна-гістарычныя аб’екты: на тэрыторыі заказніка знаходзіцца старажытнае гарадзішча бронзавага веку; захаваліся легенды пра многія яры, сярод якіх «Даліна Анёлаў», «Даліна Смерці» ды іншыя.
   
• Эстэтыка і панарамы: з вышыняў яроў адкрываюцца віды на даліны Прыпяці, лясы і наваколле, што стварае кантрасныя краявіды, асабліва яскравыя ў залатую восень.

Экатурызм: сцежкі, уражанні, парады

Для тых, хто хоча пазнаёміцца з Мазырскімі ярамі бліжэй, заказнік прапануе экалагічную сцежку працягласцю каля 6 км. Па ёй можна прагуляцца, спыніцца каля інфармацыйных стэндаў, разгледзець расліны і жывёл, даведацца, як прырода і чалавек уплываюць адзін на аднаго.

Маршрут сярэдняй складанасці, займае некалькі гадзін – у залежнасці ад тэмпу шпацыру і колькасці прыпынкаў. Пачаць можна проста з гарадской мяжы Мазыра, да якой можна дабрацца  грамадскім транспартам ці на аўтамабілі.

Найлепшы час для наведвання – позняя вясна (калі цвітуць рэдкія расліны), лета і асабліва восень, калі лісце дрэў робіцца залатым і чырвоным, а святло грае на стромах. Цёплыя восеньскія дні тут вельмі маляўнічыя.

Варта памятаць: адхоны  схільныя да эрозіі, таму, наведваючы яры, трэба праяўляць  асцярожнасць, не сыходзіць са сцежак і не пакідаць смецце. Гэта месца далікатнае як у геалогіі, так і ў экалогіі.

Чаму варта наведаць «Мазырскія яры»

• Гэта незвычайная лакацыя для Беларусі – не проста лес ці балота, а каньёнападобныя яры, крутыя схілы, краявідныя  пляцоўкі.
   
• Магчымасць убачыць рэдкія віды раслін і жывёл, занесеныя ў Чырвоную кнігу.
   
• Прыемны адпачынак на прыродзе літаральна ў гарадской мяжы, з магчымасцю кароткай прагулкі, натхнення і цішыні.
   
• Каштоўнасць і для навукоўцаў, і для аматараў прыроды – геалогія, біялогія, гісторыя.

Объекты рядом