Дом масонаў XVIII стагоддзя ў Мінску

Гісторыя ўзнікнення

Канец XVIII – пачатак XIX стагоддзя ў Мінску азнаменаваўся з’яўленнем мураванай забудовы. Да гэтага ў раёне Бернардзінскага завулка, дзе знаходзіцца Дом масонаў, пераважалі драўляныя пабудовы. У 1810 годзе быў зацверджаны праект новага дома для двараніна Траяна Ключынскага. Аўтарства прыпісваюць губернскаму архітэктару Міхаілу Чахоўскаму.

Будынак, узведзены ў стылі класіцызму, стаў адным з першых трохпавярховых каменных дамоў Мінска. Першапачаткова ён быў жылым: частку памяшканняў займалі гаспадары, астатнія здаваліся ў арэнду заможным мінчанам. У сярэдзіне XIX стагоддзя ў адной з кватэр жыла сям’я мастака Чэслава Манюшкі, бацькі будучага кампазітара Станіслава Манюшкі.

Масонскі след

Назва «Дом масонаў» звязана з версіяй пра тое, што ў пачатку XIX стагоддзя ў будынку адбываліся сходы масонскай ложы. Гісторыкі называюць розныя назвы ложаў – «Паўночны факел» або «Чырвоны факел». Дакументальных пацвярджэнняў гэтаму няма, але вядома, што зяць Ключынскага, Гілярый Якубоўскі, сапраўды ўваходзіў у мінскую ложу, якая дзейнічала ў 1816–1822 гадах.

Архітэктурныя асаблівасці будынка таксама падсілкоўваюць легенду. Лічыцца, што сіметрычныя выступы фасадаў утваралі ўзор, падобны да масонскага крыжа. А асаблівая планіроўка ўзмацняла ўражанне таямнічасці.

Хаця прамых пацвярджэнняў масонскай гісторыі няма, міф пра «дом вольных муляроў» трывала замацаваўся ў памяці мінчан і турыстаў, надаючы будынку асаблівы арэол загадкавасці.

Архітэктура

Дом масонаў пабудаваны ў стылі класіцызму: прамавугольны ў плане, з сіметрычнай кампазіцыяй і вальмавым дахам. З трох бакоў фасады ўпрыгожаныя рызалiтамі, завершанымі трыкутнымі франтонамі. У тыпманах франтонаў можна ўбачыць паўкруглыя вокны, а над галоўным уваходам – калоны дарычнага ордэра.

Першы паверх вылучаны дэкаратыўным поясам і цяганымі, а вокны другога паверха абрамлены ліштвамі з замкавымі камянямі і сандрыкамі. Нягледзячы на перабудовы ўнутры, знешні выгляд дома захаваўся амаль без змен і сёння дае яскравае ўяўленне пра мінскую архітэктуру XIX стагоддзя.

Ад даходнага дома да камуналкі

У XIX стагоддзі будынак неаднаразова пераходзіў з рук у рукі. Ім валодалі сем’і Зімніцкіх і Недвецкіх, пазней – арандатары і жыхары. У сярэдзіне XIX стагоддзя ў доме нават размяшчалася яўрэйская вучэльня.

Пасля нацыяналізацыі ў 1920-я гады будынак выкарыстоўваўся як жылы і з цягам часу ператварыўся ў камуналку. Вялікія кватэры падзялілі на пакоі, а каля дзвярэй з’явіліся таблічкі з прозвішчамі жыхароў. Нават у такім стане будынак працягваў захоўваць статус унікальнага помніка архітэктуры.

Музей у сценах старадаўняга дома

Да канца XX стагоддзя камуналкі рассялілі, а ў будынку здарыўся пажар. Пасля рэстаўрацыі, завершанай у 2001 годзе, у доме размясціўся Дзяржаўны музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Беларусі.

Сёння музей захоўвае калекцыю з больш чым 40 тысяч экспанатаў: ад старадаўніх афіш і касцюмаў да музычных інструментаў, фотаздымкаў і архіўных дакументаў. Тут праводзяцца выставы, канцэрты і культурныя вечары. Адна з экспазіцый прысвечана самому будынку, яго архітэктуры і легендам.

Дом масонаў у экскурсіях

Дом масонаў уваходзіць у папулярныя экскурсійныя маршруты па Верхнім горадзе. Турысты прыходзяць сюды, каб убачыць рэдкі помнік класіцызму, дакрануцца да загадкавай гісторыі масонства і пазнаёміцца з тэатральнай культурай Беларусі.

Дзякуючы свайму размяшчэнню ў цэнтры Мінска, побач з Траецкім прадмесцем і іншымі славутасцямі, наведванне музея зручна сумяшчаць з шпацырам па старым горадзе.

Чаму варта наведаць

Дом масонаў XVIII стагоддзя – гэта не проста архітэктурны помнік. Гэта месца, дзе гісторыя пераплятаецца з міфамі, а легенды ажываюць у сценах, якія захоўваюць памяць пра мінулыя эпохі.

Тут можна:

• убачыць адзін з найстарэйшых каменных дамоў Мінска;
   
• даведацца больш пра загадкавы свет масонаў;
   
• наведаць экспазіцыі музея і дакрануцца да культурнай спадчыны;
   
• адчуць атмасферу Верхняга горада.
   

Дом масонаў – гэта магчымасць адкрыць для сябе невядомыя старонкі гісторыі Мінска і адчуць асаблівае зачараванне горада, дзе легенды і рэальнасць існуюць побач.

Объекты рядом